Nông nghiệp bền vững thường được đề cập đến như một hệ thống nông nghiệp có khả năng cân bằng các mục tiêu về sinh thái nông nhiệp, địa - xã hội, môi trường và kinh tế. Do đó, nông nghiệp bền vững cần được đánh giá một cách đa chiều (multi-dimensional), dựa trên các phương pháp như IDEA, MESMIS, hay PIA. Mặc dù các phương pháp này có khả năng chỉ ra các nhân tố quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững, mức độ quan trọng giữa các nhân tố nói trên chưa được xem xét một cách cụ thể, ví dụ như yếu tố nào quan trọng hơn hay yếu tố nào ít quan trọng hơn.
Các phương pháp như phân tích nhân tố
chính (principal component analysis - PCA), phân tích nhân tố (factor analysis -
FA), hay phân tích thứ bậc (analytic hierarchy process - AHP) là những phương
pháp phổ biến nhất để đánh giá vai trò của các nhân tố thành phần trong các
nghiên cứu đa chiều, trong đó hai phương pháp đầu tập trung vào việc gộp các thành
phần quan trọng thành một nhân tố (tổng hợp) mới, còn phương pháp thứ ba tập
trung vào việc đánh giá và so sánh mức độ quan trọng của các thành phần với nhau.
Việc áp dụng phương pháp AHP vào lĩnh vực phát triển nông nghiệp bền vững mới
chỉ được thực hiện trong thời gian gần đây, tuy nhiên các nghiên cứu này đều tập
trung đánh giá hiệu quả ĐẦU RA của nông nghiệp bền vững (ví dụ như nông hộ tạo
ra bao nhiêu doanh thu hoặc có ảnh hưởng như thế nào tới môi trường) - chưa có
nghiên cứu nào xem xét đến quá trình phát triển nông nghiệp bền vững dưới góc độ
ra quyết định ĐẦU VÀO của các nông hộ (ví dụ như doanh nghiệp nên tập trung vào
nhân tố nào để có thể tạo ra nhiều doanh thu hay ít tác động tiêu cực đến môi
trường).
Bài báo “Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng
đến phát triển nông nghiệp bền vững: Nghiên cứu IDEA-AHP cho vùng Bắc Việt Nam”
(Assessing the important factors of sustainable agriculture development: An Indicateurs de Durabilité des Exploitations Agricoles-Analytic Hierarchy Process study in the northern region of Vietnam) đăng trên tạp chí Sustainable Development
xuất bản tháng 3&4 năm 2021 của hai tác giả Ngô Đăng Thành, Nguyễn Thị
Hồng Hải (Giảng viên Khoa Kinh tế Chính trị, Trường Đại học Kinh tế, ĐHQGHN) và
cộng sự đã sử dụng kết hợp hai phương pháp IDEA và AHP để đánh giá các nhân tố
quan trọng trong việc thực hiện các quyết định (đầu vào) nhằm phát triển nông
nghiệp bền vững của 644 nông hộ ở Bắc Giang, một tỉnh phía Bắc Việt Nam.
Kết quả đánh giá/so sánh 53 nhân tố
thành phần của nông nghiệp bền vững tại địa phương cho thấy 5 nhân tố quan trọng
nhất là Năng suất, Năng lực kinh tế, Hạn chế sử dụng tài nguyên trong sản xuất
(đều thuộc nhóm nhân tố Kinh tế), Đóng góp vào an ninh lương thực và Nâng cao
chất lượng cuộc sống (đều thuộc nhóm nhân tố Địa - xã hội). Trong khi đó, 5
nhân tố kém quan trọng nhất là Đóng góp vào chuỗi cung ứng của địa phương, Góp phần
bảo vệ tài nguyên của địa phương, Phát triển không gian (đều thuộc nhóm nhân tố
Địa - xã hội), Quản lý đa dạng sinh học và Đa dạng hóa cây trồng - vật nuôi (đều
thuộc nhóm Sinh thái nông nghiệp).
Kết quả nghiên cứu tổng hợp của bài
báo cho thấy các nhân tố về mặt Kinh tế chiếm 54% tầm quan trọng trong việc ra
quyết định hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững ở Bắc Giang, trong khi các
nhân tố về Địa - xã hội và Sinh thái nông nghiệp chỉ chiếm lần lượt là 29% và
17% về tầm quan trọng. Tuy việc các nông hộ có thiên hướng ra quyết định (về
phát triển nông nghiệp bền vững) chủ yếu dựa trên các nhân tố kinh tế là có thể
lý giải, kết quả trên cũng chỉ ra vai trò của chính quyền các cấp trong việc cần
phải định hướng hoặc can thiệp để đảm bảo một sự phát triển cân đối giữa kinh tế
và các nhân tố bền vững khác (như Địa - xã hội hay Sinh thái) tại địa phương.
>>
Về bài báo: Ngo, T., Nguyen, H.-D., Ho, H., Nguyen, V.-K., Dao, T. T. T., &
Nguyen, H. T. H. (2021). Assessing the important factors of
sustainable agriculture development: An Indicateurs de Durabilité des
Exploitations Agricoles-Analytic Hierarchy Process study in the northern region
of Vietnam. Sustainable Development, 29(2), 327-338. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/sd.2148
- Danh sách tác giả:
- Ngô Đăng Thành, Trường ĐH Kinh tế, ĐHQGHN
- Nguyễn Hải Đăng, Học viên Thanh thiếu niên Việt Nam
- Hồ Kim Hương, Học viên Thanh thiếu niên Việt Nam
- Nguyễn Võ Kiên, Viện Tài nguyên và Môi trường, ĐHQGHN
- Đào Thị Thu Thủy, Học viên Thanh thiếu niên Việt Nam
- Nguyễn Thị Hồng Hải, Trường ĐH Kinh tế, ĐHQGHN
- Trong đó, tác giả thuộc Trường ĐHKT
- ĐHQGHN:
 | TS.
Ngô Đăng Thành hiện là Giảng viên Khoa Kinh tế Chính trị, Trường Đại học Kinh tế,
ĐHQGHN. Hướng nghiên cứu chính của ông tập trung vào lĩnh vực hiệu quả và năng
suất (efficiency/productivity analysis) trong các lĩnh vực tài chính, ngân
hàng, nông nghiệp, hàng không... Ông cũng tham gia một số nghiên cứu về phát
triển bền vững. |
| | ThS. Nguyễn Thị Hồng Hải - Giảng viên Khoa Kinh tế Chính trị, Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN. |