Tác giả: Đinh Văn Toàn (Chủ biên)

Loại bìa: Bìa mềm

Khổ sách: 16 x 24 cm

Số trang: 352

Giá bìa: 150.000

Nơi xuất bản: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội

ISBN: 978-604-9870-58-3

Nhiều quốc gia trên thế giới đã cho phép các trường đại học tự quyết định cơ cấu tổ chức và mô hình đại học doanh nghiệp. Các doanh nghiệp trực thuộc trường đại học kết nối, đầu tư để triển khai dịch vụ, ứng dụng và thương mại hóa các kết quả nghiên cứu khoa học, nhượng quyền sáng chế các phát minh về khoa học công nghệ.

Lý thuyết cũng như các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy phát triển doanh nghiệp trong đại học gắn liền với sự phát triển tinh thần doanh nghiệp và đổi mới quản trị trường đại học theo hướng tự chủ, quản trị hiệu quả theo kết quả đầu ra và gắn với thỏa mãn các bên liên quan. Các hình thức chủ yếu của doanh nghiệp phát triển từ trường đại học là các công ty hình thành từ các sản phẩm, ý tưởng hay công nghệ liên quan tới các nghiên cứu từ trường đại học (hay còn gọi là Spin-offs). Do vậy, các nhà sáng lập Spin-offs thường liên quan trực tiếp đến các nghiên cứu từ trường đại học hoặc cựu giảng viên, nghiên cứu viên đại học. Trong thời đại của giáo dục đại học 4.0 ngày nay, các trường đại học trở thành các trung tâm đổi mới sáng tạo, càng khẳng định vai trò là môi trường lý tưởng cho khởi nghiệp gắn với đổi mới sáng tạo (Startup). Vì vậy, phát triển doanh nghiệp nói chung và khởi nghiệp kinh doanh từ trường đại học ngày càng có ý nghĩa thực tiễn và đáng được quan tâm.

Cuốn sách Phát triển doanh nghiệp trong các cơ sở giáo dục đại học: Từ kinh nghiệm quốc tế đến thực tiễn Việt Nam được biên soạn nhằm đáp ứng nhu cầu tham khảo, học tập, nghiên cứu của những người quan tâm tới giáo dục đại học và phát triển tổ chức trong các tổ chức đặc biệt - cơ sở giáo dục đại học. Cách tiếp cận của cuốn sách mang tính hệ thống từ khung lý thuyết về doanh nhân, doanh nghiệp, nền tảng phát triển doanh nghiệp đến yêu cầu của quản trị đại học và cập nhật các kinh nghiệm thực tiễn cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh các quốc gia khác nhau. Đây cũng là một tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý, giảng dạy và nghiên cứu về kinh tế cũng như các nhà quản trị, điều hành đại học trong giai đoạn hội nhập hiện nay.

Với 6 nội dung chính, cuốn sách tập trung vào: Lý thuyết tổng quan về doanh nhân, phát triển kinh doanh và doanh nghiệp, tinh thần doanh nghiệp; Quản trị đại học tiên tiến và xu hướng đổi mới đối với tổ chức, quản lý các đại học hiện nay; Các yếu tố nền tảng phát triển doanh nghiệp trong cơ sở giáo dục đại học; Mô hình đại học doanh nghiệp và phát triển doanh nghiệp trong đại học trên thế giới và những bài học cho các đại học ở Việt Nam; Kết quả nghiên cứu và khảo sát thực tiễn của nhóm tác giả về hình thành và hoạt động của doanh nghiệp trong các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam; Các gợi ý về phương hướng và giải pháp chính sách hoàn thiện mô hình đại học doanh nghiệp và phát triển doanh nghiệp trong đại học góp phần hoàn thiện quản trị đại học ở Việt Nam.

Thực tế ở Việt Nam, chủ trương thành lập công ty trong các trường đại học, viện nghiên cứu để tạo thuận lợi cho việc chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ đã được cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đề xướng từ những năm 90 của thế kỷ XX. Điều lệ Trường Đại học ban hành theo Quyết định số 70/2014/QĐ-TTg ngày 10/12/2014 của Thủ tướng Chính phủ quy định rõ về các cơ sở kinh doanh, dịch vụ trong cơ cấu tổ chức nhà trường (Điều 19) “được tổ chức theo hình thức doanh nghiệp hoặc trung tâm dịch vụ để triển khai các dịch vụ về cung cấp thông tin, tư vấn; phổ biến và ứng dụng tri thức khoa học và công nghệ vào thực tiễn sản xuất; dịch vụ sinh viên; dịch vụ phục vụ cộng đồng và đáp ứng các nhu cầu của xã hội”.

Tư tưởng về phát triển doanh nghiệp trong các đại học cũng đã được thể hiện trong Nghị quyết số 19-2017/NQ-CP của Chính phủ: “có cơ chế chính sách và tạo điều kiện thuận lợi để thành lập doanh nghiệp đa sở hữu trong các trường đại học nhằm thực hiện hoạt động ứng dụng triển khai thương mại hoá các kết quả nghiên cứu và cung ứng dịch vụ sự nghiệp công”. Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi trong xã hội và ban hành từ năm 2018 quy định trong cơ cấu tổ chức của các cơ sở giáo dục đại học có các viện nghiên cứu, trung tâm, cơ sở dịch vụ, doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh và đơn vị khác theo nhu cầu phát triển của đại học.

Trong thực tiễn, nhiều đại học và trường đại học lớn ở Việt Nam đã áp dụng khá thành công theo cách hình thành các viện nghiên cứu, trung tâm. Tuy nhiên, các doanh nghiệp (công ty) sản xuất kinh doanh trực thuộc trường đại học còn là con số rất khiêm tốn. Việc thành lập công ty từ các nhà khoa học và bắt nguồn từ các phát minh, sáng chế hay ý tưởng kinh doanh từ các cơ sở giáo dục đại học (Spin-offs và Startups) chưa đáng kể.

Đi tiên phong thực hiện chủ trương này và thúc đẩy hình thành các startup kể từ cuối những năm 1980, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã nỗ lực để thành lập Công ty Bách khoa (BK-Holdings). Để được thành lập, đứng vững được và có sự trưởng thành về mọi khía cạnh: từ quan niệm, mô hình quản trị, tổ chức và thực hiện đầu tư, kinh doanh và đứng vững được trong thị trường cạnh tranh với nhiều thành tựu như ngày nay, nhà trường và các nhà khoa học với tinh thần doanh nhân đã trải qua nhiều biến cố với nhiều sự hy sinh, kể cả phải “trả giá đắt”. Mô hình “tổ hợp doanh nghiệp” trong đại học như BKHolding đang hiện hữu có thể coi là biểu tượng của sự đấu tranh bền bỉ của các nhà khoa học và là biểu tượng của tinh thần doanh nhân trong cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam trong những thập niên cuối cùng của thế kỷ XX.

Tuy nhiên, hình thành và phát triển doanh nghiệp cũng như đổi mới trong các hoạt động có tính “tự chủ” trong đại học vẫn tồn tại nhiều vướng mắc, rào cản. Bên cạnh mặt tích cực khi thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, các tổ chức khoa học - công nghệ trong đại học và chính các đại học còn gặp nhiều vướng mắc do sự thiếu đồng bộ, mâu thuẫn của các quy định trong hệ thống văn bản pháp luật hiện hành như: Luật Đất đai, Luật Viên chức, Luật Phòng chống tham nhũng và các quy định đối với cán bộ, công chức.

Mặc dù nền kinh tế - xã hội đã phát triển, nhiều thông lệ tốt trong quản trị đã tiếp cận với thế giới, các tổ chức khoa học và đại học đã dần tiếp cận và hội nhập với khu vực, nhưng hình thành, phát triển và hoàn thiện mô hình phát triển doanh nghiệp hiệu quả trong các đại học còn nhiều vướng mắc và chưa có kết quả cao như tiềm năng và sức mạnh vốn có của các đại học trong nền kinh tế tri thức và thời kỳ của cuộc cách mạng 4.0. Do đó, để định hướng đổi mới sáng tạo đáp ứng được nhu cầu phát triển của chính các đại học trong thời đại mới, nhóm tác giả đề xuất một số vấn đề và giải pháp then chốt sau:

• Thứ nhất, hoàn thiện chính sách và hệ thống quản lý.
• Thứ hai, đẩy mạnh việc thành lập doanh nghiệp và hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp trong đại học.
• Thứ ba, tháo gỡ rào cản trong hoạt động đối với các doanh nghiệp thuộc các đại học công lập.
• Thứ tư, các đại học cần tiếp tục tăng cường gắn kết với doanh nghiệp và cộng đồng.

Việc phát huy tiềm năng của các bên để vượt qua thách thức trên trong môi trường kinh doanh cần có các giải pháp đồng bộ từ Chính phủ và của chính các đại học. Các khuyến nghị, gợi ý được đề xuất ở trên sẽ góp phần khắc phục các tồn tại, bất cập trong các chính sách và khó khăn trong thực hiện tại các trường đại học ở các góc độ. Tuy nhiên, các khuyến nghị đối với trường đại học nhằm tự hoàn thiện cơ cấu tổ chức và đổi mới cơ chế điều hành mang tính cởi mở hơn cho các hoạt động nghiên cứu phát triển, thúc đẩy sáng tạo và tinh thần doanh nghiệp cũng cần được coi trọng.