“Tác động qua lại giữa trung gian tài chính và các hiệp định thương mại khu vực đối với thương mại quốc tế” là nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Đức Bảo (Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN) và Anne‐Gaël Vaubourg (Đại học Poitiers, CH Pháp) vừa được công bố chính thức đầu năm 2021⁽¹⁾ trên tạp chí The World Economy, Wiley Blackwell - tạp chí thuộc nhóm Q1 (top 25%) theo phân loại của Tổ chức xếp hạng các cơ sở nghiên cứu khoa học SCImago. 

Mục đích của bài báo này nhằm xác định liệu những tác động thuận lợi của trung gian tài chính đối với xuất khẩu có bị suy yếu khi chi phí xuất khẩu thấp, tức là trong trường hợp hai quốc gia này cùng tham giao vào một hiệp định thương mại tự do (FTA). Ước tính mô hình trọng lực trên dữ liệu thu thập từ 69 quốc gia phát triển và đang phát triển trên thế giới trong giai đoạn 1986-2006, tác giả chỉ ra rằng hiệu ứng thúc đẩy thương mại từ trung gian tài chính ở quốc gia xuất khẩu sẽ yếu hơn khi tồn tại một FTA giữa đối tác xuất khẩu và nhập khẩu. Tác giả cũng chứng minh tác động giảm thiểu của trung gian tài chính được mô tả ở trên sẽ thể hiện ở một mức độ yếu hơn đối với các lĩnh vực, mặt hàng bị hạn chế về tài chính, trong đó việc tiếp cận các nguồn vốn từ bên ngoài vẫn đóng vai trò quan trọng. Cuối cùng, tác giả thu được bằng chứng cho thấy mức độ trung gian tài chính ở nước nhập khẩu cũng tạo ra hiệu ứng tương đồng như tại nước xuất khẩu lên kim ngạch xuất khẩu từ quốc gia xuất khẩu tới đối tác nhập khẩu.

Trung gian tài chính trong bài báo này được đo lường bởi tỉ suất của các nguồn tài chính tài trợ cho khu vực tư nhân bởi các tổ chức tài chính (như ngân hàng có nợ phải trả dưới hình thức tiền gửi có thể chuyển nhượng) trên GDP, hoặc rộng hơn là tỷ suất của các nguồn tài chính cung cấp cho khu vực tư nhân bởi các tổ chức tài chính khác (như ngân hàng tiết kiệm, ngân hàng hợp tác, ngân hàng cầm cố, công ty tài chính) và các tổ chức tài chính phi ngân hàng (các tổ chức trung gian gây quỹ trên thị trường tài chính, chẳng hạn như công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí, quỹ đầu tư bất động sản, quỹ tương hỗ và ngân hàng phát triển) trên GDP.

Đây là một trong những nghiên cứu đầu tiên xác định tác động qua lại giữa trung gian tài chính và các hiệp định thương mại khu vực đối với thương mại quốc tế thông qua mô hình trọng lực cổ điển. Bài báo đóng góp vào chuỗi các nghiên cứu liên quan tới việc chứng minh tương tác giữa các quy định tài chính và độ mở thương mại ảnh hưởng đáng kể đến dòng chảy thương mại (Manova, 2008), năng suất (Peters & Schnitzer, 2015; Taylor, 2010; Topalova & Khandelwal, 2011) và tăng trưởng (Chang, Kaltani & Loayza, 2009).

Kết quả của tác giả thể hiện rằng việc thúc đẩy trung gian tài chính tại thị trường nội địa và có một đối tác thương mại có trình độ trung gian tài chính cao là vô cùng quan trọng đối với hoạt động xuất khẩu, đặc biệt là khi các đối tác không cùng tham gia vào các hiệp định thương mại tự do. Những phát hiện của tác giả trong bài báo cũng củng cố thêm cho quan điểm việc phát triển trung gian tài chính sẽ hiệu quả hơn trong việc thúc đẩy thương mại đối với các sản phẩm bị hạn chế về tài chính nhất, so với việc phát triển thị trường tài chính dựa trên thị trường chứng khoán (Allen & Gale, 2000).

Nhóm tác giả cho biết: “Nghiên cứu này có thể được làm phong phú và phát triển thêm theo nhiều cách. Đầu tiên, chúng tôi có thể nghĩ tới việc khám phá cơ sở lý thuyết cho những tương tác này. Thứ hai, trong khi bài nghiên cứu đề cập tới trung gian tài chính, sẽ rất thú vị nếu các nghiên cứu tiếp theo có thể khai thác chủ đề ổn định tài chính và xem xét cách thức tương tác của yếu tố này với các FTA sẽ tác động thế nào tới hoạt động xuất khẩu”./.