Cắt giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính là một yêu cầu cấp thiết trong quản trị hành chính công ở Việt Nam, đã được xác định trong chủ trương, chính sách và quy định pháp luật của Đảng và Nhà nước. Tâm thế và Tư duy QTTG MIV là phương tiện hữu hiệu để có thể cải thiện hoạt động thiết kế thủ tục hành chính theo hướng tinh gọn Made in Vietnam, giảm bớt những bước không cần thiết trong thủ tục hành chính, từ đó cắt giảm chi phí tuân thủ, giảm chi phí xã hội và gia tăng lợi ích công cộng, tăng hiệu quả quản trị công và phát triển đất nước bền vững.
Thủ tục hành chính, một trong những rào cản đối với doanh nghiệp
Báo cáo Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2020 cho thấy những con số đáng suy ngẫm: Chỉ có 66,5% doanh nghiệp đánh giá “thủ tục, giấy tờ đơn giản”; Có tới 44,9% doanh nghiệp phải trả chi phí không chính thức; Có tới 32% doanh nghiệp chi trả chi phí không chính thức để đẩy nhanh thủ tục đất đai; 54,1% doanh nghiệp cho biết “hiện tượng nhũng nhiễu khi giải quyết thủ tục cho doanh nghiệp là phổ biến”. Thêm vào đó, năng lực thực hiện thủ tục hành chính cho người dân ở cấp xã/phường vẫn là điểm yếu của khoảng 20 tỉnh, thành phố ở Việt Nam. Việc thiết kế thủ tục hành chính và dịch vụ còn phức tạp, chưa tinh gọn, dẫn đến hiện trạng thực hiện thủ tục hành chính và dịch vụ công còn lãng phí ở các khía cạnh: Tăng thời gian tìm thông tin và hiểu rõ thủ tục; Tăng thời gian và công lao động cho chuẩn bị và thực hiện thủ tục; Dễ dẫn đến cách hiểu khác nhau, tạo cơ hội cho phiền hà nhũng nhiễu và chi phí không chính thức…
Quản trị Tinh gọn Made in Vietnam
Điểm khác biệt của Lý thuyết Quản trị tinh gọn Made in Vietnam (QTTG MIV) là Tâm thế, được coi là điều kiện cần và đủ để đạt sự tinh hoa đẳng cấp. “Tâm thế” được tác giả Nguyễn Đăng Minh (2015) xác định là một phạm trù quản trị, được định nghĩa bằng hệ công thức:
Tâm thế (Fx) = Thấu 1 (X1) x Thấu 2 (X2) x Ý (X3)
Trong đó:
Thấu 1: Thấu hiểu rằng công việc mà con người thực hiện là có ích cho chính bản thân mình.
Thấu 2: Thấu hiểu rằng chỉ có làm thật công việc mới nâng cao năng lực tư duy (khi đi học) và năng lực làm việc (khi đi làm) của chính bản thân.
Ý: Con người cần có ý thức, thái độ và đạo đức tốt đối với công việc (việc học việc làm) để soi đường thực hiện hai thấu ở trên.
Khái niệm Tâm thế hàm ý để làm tốt bất kỳ công việc gì cũng đòi hỏi sự tham gia của các bên liên quan một cách tích cực, trong đó, những người làm việc phải nắm vững hiểu biết liên quan, phải tham gia thực hành để có kỹ năng và phải có tinh thần và thái độ mong muốn thực hiện công việc. Tâm thế hoàn toàn có thể ứng dụng như nền tảng và triết lý phối hợp nỗ lực trong rất nhiều các công việc khác nhau trong công tác quản trị. QTTG MIV còn giới thiệu Tư duy QTTG MIV, trong đó yêu cầu lãng phí phải được cắt và giảm thiểu tối đa, đảm bảo hoạt động của tổ chức đem lại giá trị thật cho khách hàng với giá thành thấp nhất có thể.
• Lãng phí tồn tại dưới hai hình thức là chi phí lãng phí vô hình và chi phí lãng phí hữu hình.
• Lãng phí hữu hình tồn tại dưới dạng lãng phí về cơ sở vật chất (dư thừa văn phòng, máy móc thiết bị không sử dụng hết công suất…); lãng phí vật liệu, văn phòng phẩm hay các thói quen lãng phí như quên không tắt đèn, tắt van nước, in ấn thừa tài liệu…; lãng phí do sai hỏng; lãng phí thời gian (thời gian chờ đợi giữa các khâu, các bước của quy trình, chờ đợi trong quá trình sử dụng dịch vụ)…
• Chi phí lãng phí vô hình gồm chi phí lãng phí trong tư duy (tư duy phát triển, tầm nhìn, triết lý phát triển…), trong phương pháp làm việc (cách thức triển khai, quy trình triển khai thủ tục, dịch vụ) và trong việc bỏ lỡ các cơ hội phát triển… Lãng phí vô hình chính là nguyên nhân khiến thủ tục hành chính/dịch vụ công không đạt hiệu quả như kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp.
Ứng dụng QTTG MIV nhằm nâng cao hiệu quả thủ tục hành chính công
• Ứng dụng QTTG MIV để đánh giá hiện trạng lãng phí trong thiết kế thủ tục hành chính/ dịch vụ công ở các cơ quan ban hành thủ tục hoặc cung cấp dịch vụ;
• Ứng dụng QTTG MIV để đánh giá hiện trạng lãng phí trong thực hiện thủ tục hành chính/dịch vụ công ở các cơ quan thực hiện thủ tục hoặc cung cấp dịch vụ;
• Ứng dụng QTTG MIV để nâng cao nhận thức, xây dựng Tâm thế quản trị tinh gọn và tư duy quản trị tinh gọn của cán bộ nhân viên các cơ quan thực hiện thủ tục hoặc cung cấp dịch vụ;
• Ứng dụng QTTG MIV để xây dựng và hỗ trợ thực hiện chiến lược nâng cao hiệu quả hoạt động thiết kế/ban hành, thực hiện thủ tục hành chính và cung cấp dịch vụ công đáp ứng kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp, đóng góp cho sự phát triển bền vững của đất nước.
Các cơ quan nhà nước có thể ứng dụng Mô hình cắt giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính dựa trên Tư duy QTTG MIV, thực hiện loại bỏ các bước không cần thiết ngay từ khâu thiết kế, đồng thời xây dựng Tâm thế đúng đắn:
• Thấu hiểu lợi ích và sự cần thiết của mỗi bước trong quy trình thủ tục hành chính đối với mục tiêu quản trị nhà nước và lợi ích của công dân, doanh nghiệp; trên cơ sở thấu hiểu đó mà chỉ giữ lại những bước thực sự cần thiết;
• Thấu hiểu việc thật sự có thể thiết kế được một quy trình thủ tục hành chính tinh gọn, với chi phí tuân thủ thấp sẽ đem lại lợi ích là nâng cao được năng lực tư duy và kỹ năng làm việc của người làm chính sách, quy định pháp luật;
• Người thiết kế thủ tục hành chính cần có ý thức, thái độ và đạo đức tốt đối với công việc (việc học, việc làm) của mình để soi đường thực hiện hai sự thấu hiểu trên.
Mô hình Quản trị công dựa trên Tư duy QTTG MIV là cơ sở hữu hiệu để những người thiết kế văn bản quy phạm pháp luật nói chung, người thiết kế thủ tục hành chính nói riêng vận dụng nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng năng suất và chất lượng công việc, ngoài ra có thể hỗ trợ các công tác cắt giảm chi phí bất hợp lý như chi phí tuân thủ, giảm gánh nặng tuân thủ cho tất cả các bên liên quan là người dân, doanh nghiệp và Nhà nước.
>>> NHÀ TƯ VẤN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - ĐHQGHN
PGS.TS. Nguyễn Đăng Minh, Trưởng Nhóm Nghiên cứu Quản trị Tinh gọn Made in Vietnam
>>> TOÀN VĂN
Ấn phẩm Tư vấn Chính sách, Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN